قوانین هزینه کربن اتحادیه اروپا در حال تغییر است / چگونه شرکتها میتوانند برای CBAM آماده شوند
این مقاله وضعیت فعلی اجرای CBAM طبق مقرره (EU) 2023/956، پیشنهاد سادهسازی در حال بررسی کمیسیون اروپا که در فوریه ۲۰۲۵ منتشر شده و گامهای کلیدی که شرکتهای تحت تاثیر میتوانند اکنون برای آمادهسازی بار تعهدات انطباق پیش رو بردارند را بررسی میکند.
به گزارش فولاد نیوز، از سپتامبر ۲۰۲۵ – با گذار مکانیزم تنظیم مرزی کربن اتحادیه اروپا (CBAM) از مرحله صرفاً گزارشدهی به مرحله اجرای کامل در ژانویه ۲۰۲۶، پیامدهای این موضوع برای تجارت جهانی، الزامات انطباق و استراتژیهای شرکتی برای شرکتهای مشمول، به طور فزایندهای حیاتی شده است. بسیاری از کسبوکارها هنوز در مواجهه با پیچیدگی این مکانیزم دست و پنجه نرم میکنند، به ویژه در شرایطی که تحولات قانونی در حال تغییر و راهنماییهای فنی ناقص هستند.
این مقاله وضعیت فعلی اجرای CBAM طبق مقرره (EU) 2023/956، پیشنهاد سادهسازی در حال بررسی کمیسیون اروپا که در فوریه ۲۰۲۵ منتشر شده و گامهای کلیدی که شرکتهای تحت تاثیر میتوانند اکنون برای آمادهسازی بار تعهدات انطباق پیش رو بردارند را بررسی میکند.
از گذار به اجرا: تغییرات سال ۲۰۲۶ چیست؟
CBAM برای اعمال هزینه کربن بر واردات کالاهای بخشهای پرکربنزا طراحی شده است؛ به طور مشخص آهن و فولاد، آلومینیوم، سیمان، کود، برق و هیدروژن. این بخشها در ضمیمه اول مقرره CBAM با استفاده از کدهای CN مشخص شدهاند. در مرحله گذار فعلی که تا دسامبر ۲۰۲۵ ادامه دارد، واردکنندگان فقط موظف به گزارش انتشارهای کربن پنهان در کالاهای تحت پوشش هستند.
از ژانویه ۲۰۲۶، تعهدات CBAM به طور قابل توجهی سنگینتر میشود. واردکنندگان باید گواهیهای CBAM مربوط به انتشارهای کربن پنهان در کالاهای وارداتی را ارائه دهند، که به معنی انتقال از الزامات صرفاً گزارشدهی به تعهدات مالی با پیامدهای اقتصادی است. در عمل، این بدان معناست که واردکنندگان ابتدا باید گواهیها را خریداری کرده و سپس آنها را به مقامات تحویل دهند تا نشان دهند که هزینه انتشارهای تولید شده را پرداخت کردهاند.
با این حال، پیشنهاد کمیسیون اروپا در زمینه سادهسازی، زمانبندی خرید گواهیها را به تعویق میاندازد: در پیشنهادی تحت عنوان «پیشنهاد اصلاح مقرره (EU) 2023/956 درباره سادهسازی و تقویت مکانیزم تنظیم مرزی کربن»، خرید واقعی گواهیها تا سال ۲۰۲۷ به تعویق میافتد. واردکنندگان میتوانند خرید گواهیهای مربوط به واردات سال ۲۰۲۶ را از فوریه ۲۰۲۷ آغاز کنند، که این زمان بیشتری برای ارزیابی میزان انتشار و برنامهریزی بودجه انطباق فراهم میکند.
آستانههای حداقلی و مقادیر پیشفرض: پیشنهاد سادهسازی چه تغییراتی ایجاد میکند؟
در فوریه ۲۰۲۵، کمیسیون اروپا پیشنهاد سادهسازی خود را به عنوان بخشی از اولین بسته سادهسازی کلی اتحادیه اروپا منتشر کرد که هماکنون در حال بررسی توسط پارلمان و شورای اتحادیه اروپا است. این پیشنهاد روشهای محاسبه انتشار کربن را ساده نمیکند بلکه بیشتر بر معافیتهای انتخابی تمرکز دارد.
ویژگی اصلی معرفی یک آستانه حداقلی است: واردکنندگانی که کمتر از ۵۰ تن کالاهای تحت پوشش CBAM را سالانه وارد میکنند، میتوانند خود را «واردکنندگان گاهبهگاه» معرفی کرده و از تعهدات CBAM معاف شوند. کمیسیون تخمین میزند که این موضوع ۹۰٪ واردکنندگان را حذف میکند، در حالی که ۹۹٪ انتشارهای بخشهای هدف را همچنان تحت پوشش قرار میدهد.
اگر این تغییر تصویب شود، بار انطباق برای واردکنندگان با حجم کم به طور قابل توجهی کاهش مییابد، اما همچنین تاکید میکند که هدف CBAM تنظیم همه بازیگران اقتصادی نیست، بلکه تمرکز بر بخش عمدهای از انتشارهای کالاهای پرشدت کربنی است.
تغییر مهم دیگر مربوط به مقادیر پیشفرض است، که تخمینهای از پیش تعیینشده انتشار کربن مرتبط با یک محصول هستند و برای کمک به واردکنندگانی که دادههای دقیق از فرآیند تولید واقعی ندارند، توسط قانونگذاران معرفی شدهاند. در مرحله گذار، استفاده از این مقادیر فقط در موارد استثنایی مجاز بود، معمولا وقتی دادههای کشور ثالث قابل دریافت نبود. طبق پیشنهاد سادهسازی، شرکتها میتوانند بدون نیاز به توجیه قبلی از مقادیر پیشفرض استفاده کنند، حتی به عنوان یک انتخاب استراتژیک.
این یعنی کاهش بار اداری و افزایش پیشبینیپذیری برای واردکنندگان و صادرکنندگان مرتبط. همچنین پیشنهاد سادهسازی استفاده از مقادیر پیشفرض در زمانی که قیمت کربن پرداخت شده در کشور ثالث قابل تایید نباشد را مجاز میداند، که نشاندهنده توجه به چالشهای عملی در زنجیرههای تامین جهانی است.
قوانین ثانویه: قطعه گم شده پازل
در حالی که پیشنهاد سادهسازی برخی عناصر ساختاری را روشن میکند، شکاف مهمی باقی است: قانونگذاری فنی که برای عملیاتی کردن کامل CBAM لازم است. انتظار میرود کمیسیون اروپا چند قانون فنی ثانویه از طریق آییننامههای اجرایی و تفویضی نهایی کند، از جمله:
* آییننامه تفویضی درباره فروش و بازخرید گواهیهای CBAM
* آییننامه اجرایی درباره قیمتگذاری کربن: که نحوه محاسبه قیمت متوسط سالانه کربن در کشورهای ثالث و نحوه ترجمه آن به کاهش گواهیها را تعیین میکند
* آییننامه اجرایی درباره تنظیم سیستم تجارت انتشار اتحادیه اروپا (EU ETS): که نحوه حذف تدریجی سهمیههای رایگان و تعیین معیارهای CBAM را مشخص میکند
تاخیر در تصویب این قوانین فنی باعث ایجاد عدم قطعیت قابل توجه برای شرکتهایی شده که میخواهند هزینههای آینده مربوط به CBAM را برآورد کنند. این عدم قطعیت با نبود روش نهایی محاسبه انتشارهای پنهان پس از دوره گذار، پیچیدهتر شده است.
اگرچه روشی برای دوره گذار وجود دارد، اما هیچ نشانهای نیست که این روش برای دوره نهایی از سال ۲۰۲۶ به بعد اعمال شود. همچنین نبود وضوح درباره نحوه شناخت قیمتهای کربن پرداخت شده در کشورهای ثالث، توانایی شرکتها را برای برنامهریزی دقیق بودجه و توسعه مدلهای انطباق قابل اعتماد تضعیف میکند.
گسترش به محصولات نهایی: دامنه وسیعتر در افق
کمیسیون اروپا همچنین در حال بررسی امکان گسترش CBAM به کالاهای نهایی است، یعنی محصولاتی که شامل مواد تحت پوشش CBAM هستند. مشاوره عمومی و فراخوان جمعآوری شواهد که از اول ژوئیه تا ۲۶ اوت ۲۰۲۵ باز بود، برای اطلاعرسانی پیشنهاد قانونیای است که انتظار میرود تا پایان سال ۲۰۲۵ ارائه شود.
برای بخشهای متاثر، این گسترش میتواند دامنه CBAM را به طور قابل توجهی وسیعتر کند و بارهای انطباق اضافی برای صنایع خارج از پوشش اولیه ایجاد نماید.
توافق لینک ETS بریتانیا-اتحادیه اروپا: یک استثنا استراتژیک؟
تحول مهم دیگر، امکان پیوند سیستمهای تجارت انتشار بریتانیا و اتحادیه اروپا است. پس از اعلامیه سیاسی می ۲۰۲۵، شورای اتحادیه اروپا مجوز شروع مذاکرات با بریتانیا را به کمیسیون داده است. اگر موفقیتآمیز باشد، این توافق کالاهای منشأ بریتانیا را از پرداخت هزینههای CBAM طبق ماده ۲(۵) مقرره معاف خواهد کرد، که کشورهایی با سیستمهای ETS مرتبط با اتحادیه اروپا را معاف میکند.
برای شرکتهایی که در مرزهای بریتانیا و اتحادیه اروپا فعالیت میکنند، این توافق در صورت نهایی شدن میتواند خطر انطباق قابل توجهی را حذف کرده و فضای رقابتی مشابه تجارت درون اتحادیهای ایجاد کند. با این حال، سرعت و جامعیت مذاکرات و اجرای چنین توافقی هنوز مشخص نیست.
تاثیر عملی: شرکتها اکنون باید چه کاری انجام دهند؟
با وجود عدم قطعیتهای باقیمانده، یک چیز واضح است: CBAM اینجا مانده است. اهداف دوقلوی آن یعنی حفاظت از اقلیم و رقابت اقتصادی، با اولویتهای سیاست بلندمدت اتحادیه اروپا همسو است. بنابراین شرکتها باید اجرای کامل آن در سال ۲۰۲۶ را فرض کرده و اکنون برای آمادهسازی اقدام کنند.
پنج اقدام کلیدی برای کسبوکارهای مشمول عبارتند از:
۱. زنجیره تامین خود را نقشهبرداری کنید: نقاط ورود کالاهای تحت پوشش CBAM به عملیات درون اتحادیه اروپا را شناسایی کرده و حجمها را با آستانه حداقلی جدید مقایسه کنید.
۲. با تامینکنندگان کشورهای ثالث همکاری کنید: فرآیندهای جمعآوری دادههای انتشار را ایجاد کنید یا بررسی کنید که آیا استفاده از مقادیر پیشفرض ترجیح داده میشود.
۳. بودجهریزی برای خرید گواهیها: اگرچه قیمتها نامشخص هستند، شرکتها باید برنامهریزی مالی برای تعهدات تحویل گواهیها را آغاز کنند.
۴. قوانین فنی را زیر نظر داشته باشید: به آییننامههای اجرایی و تفویضی آینده توجه ویژهای داشته باشید، به خصوص آنهایی که مربوط به محاسبه انتشار و تایید قیمت کربن هستند.
۵. در مشاورهها شرکت کنید: به ویژه برای شرکتهایی که با کالاهای نهایی سر و کار دارند، این فرصت مناسبی برای شکل دادن به قوانین آینده است.
نتیجهگیری: مکانیزمی در حال حرکت
CBAM نمایانگر تغییری بنیادی در رویکرد اتحادیه اروپا به سیاست اقلیمی در مرزهای خود است. در حالی که اجرای کامل آن هنوز در حال پیشرفت است، شرکتها نمیتوانند منتظر وضوح کامل بمانند و باید پیشاپیش اقدام کنند. مشاوران حقوقی و تیمهای انطباق باید برای مقرراتی که پیچیده و اثرگذار خواهد بود آماده باشند. هزینه بیعملی احتمالا بسیار بیشتر از هزینه انطباق زودهنگام خواهد بود.